index Zee-ezel
index etymologie
Waar komt het woord trein vandaan?
Ons woord trein in de betekenis ‘vervoermiddel dat over spoorrails rijdt’ komt van het Engelse woord train. De trein is een Engelse uitvinding en de eerste locomotieven die in Nederland reden, kwamen uit Engeland.
In het Nederlands bestond het woord trein al. Het had verschillende betekenissen, waaronder ‘legertros’ (de rij legerwagens van een leger op mars) en ‘rij (stoet) mensen’. Te elf ure ging de trein het auditorium binnen … (liep de stoet de gehoorzaal in), schrijft Jacob van Lennep op 10 juni 1823 in zijn bekende reisdagboek.
Ons woord trein kreeg er dus gewoon een betekenis bij, ook weer met als grondbetekenis ‘rij’.² Met trein werd eerst alleen de rij rijtuigen bedoeld, niet de locomotief: de locomotief trok dus de trein, net zoals een sleepboot de sleep trekt. Dat blijkt ook uit het onderstaande citaat over de opening van de eerste spoorweg, van Amsterdam naar Haarlem.
Kort daarop plaatste men zich in de waggons, die door beide de locomotieven de Snelheid en de Arend getrokken werden, en insgelijks alle keurig met vlaggedoek waren versierd. De trein bestond uit 4 diligences, 4 char-à bancs en de groote Engelsche diligence; in een der waggons werden de hoornblazers der schutterij dezer stad geplaatst, die zich van tijd tot tijd deden hooren.
(21-09-1839, Algemeen Handelsblad)
1 Een dergelijke nieuwe betekenis wordt een leenbetekenis genoemd.
Referenties
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 4: S-Z, 2009. Zie trein.
Surfspin: de trein komt!
Naar alle vragen aan Zee-ezel.
Geplaatst op 21 juli 2010, het laatst gewijzigd op 25 maart 2014.
© Zee-ezel 2010-2014