index Zee-ezel
index etymologie
Sinds wanneer gebruiken we het woord omturnen?
Volgens de Dikke Van Dale komt omturnen uit 1966. Zelf ben ik niet verder terug in de tijd gekomen. Hieronder twee citaten uit dat gedenkwaardige jaar. Het eerste komt uit een boekje van de provo Hans Tuynman, het tweede uit een interview met de Amsterdamse modeontwerpster Josje Leeger:
Auke leest een stripverhaal. Hij slaakt er ongeartikuleerde kreten bij, die uitdrukking moeten geven aan geestdrift voor de diepe wijsheid, die er schuilgaat in een stripverhaal. ‘Provo is een stripverhaal,’ roept hij. ’Alles zit verborgen in Hoempapa en de smurf die smurf smurft. Je moet iedereen omturnen tot ze het zien. Dan zal Klaas komen.
(Hans Tuynman, Full-Time Provo, 1966)Waar het naartoe moet met onze generatie. Ik wil dat men gaat inzien, dat er geen barricades zijn. Wat zal de buurvrouw zeggen, wat zal mijn familie wel van me denken? Wat heeft dat met ons te maken. We kunnen alles „omturnen”. Wat wil je zelf, daar gaat het om.
(Nieuwsblad van het Noorden, 15-07-1966)Aanvankelijk hoorde omturnen bij het ideeëngoed van de alternatieve beweging. De hele samenleving moest op z’n kop worden gezet. Regelmatig wordt een link gelegd met het devies van de Amerikaanse hippiegoeroe en lsd-profeet Timothy Leary: Turn on, tune in, drop out.
In het Engels heeft turn on verschillende betekenissen, in het Amerikaans-Engels ook ‘drugs (gaan) gebruiken’ of ‘iemand aan de drugs brengen’. Die laatste betekenis heeft omturnen in Tjeempie van Remco Campert:– De tsjik zat ijverig te schrijven, keek er van op kennuluk. Wist helemaal van niks, wist natuurlijk ook niet wat stuf was – ja, vlakgom – zou hij haar omturnen?
(Remco Campert, Tjeempie, 1968)Later zou omturnen zijn revolutionaire lading verliezen. Het werd een huis-tuin-en-keukenwoord:
De spelersraad van voetbalvereniging Roodenburg heeft het oude Praethuys omgeturnd in een prachtig spelershome.
(Leidsch Dagblad, 05-01-1994)De make-over van een Leids spelershonk. Hoe zou het er 20 jaar later mee zijn gesteld? En zou het woord omturnen er nog weleens vallen?
Etymologiebank: naar het lemma omturnen op Etymologiebank.nl.
Zee-ezel: sinds wanneer gebruiken we het woord niksen?
Zee-ezel: naar alle vragen aan Zee-ezel.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 24 juli 2013.
© Surfspin 2013