index Zee-ezel
index etymologie
Waarom heet de kraanvogel ‘kraanvogel’?
Laatst, als ik, op mijn eenzaam pad,
Door Wijnmaands bleeke loovers trad,
Zoo kwam van ver een vreemd gerucht;
Zoo kwam een lange Kranenvlugt,
En hield naar ’t wijkend avendlicht
Het spitse van heur schaar gerigt.Uit: Op het Gezigt van trekkende Kraanvogels.
A.C.W. Staring (1767-1840)
Zoals de struisvogel vroeger gewoon ‘struis’ heette, heette de kraanvogel gewoon ‘kraan’. Het woord kraan in de betekenis ‘kraanvogel’ is erg oud. Het zit al in vroegmiddeleeuwse toponiemen.¹
De roep van de kraanvogel klinkt als een trompetterend ‘kruu-oe’. In de Latijnse naam grus en de Franse naam grue klinkt dat geluid nog duidelijk door. Maar in het Duitse Kranich, het Engelse crane (uitspraak /kreen/) en het Nederlandse kraan(vogel) niet. Toch zijn ook dat van oorsprong waarschijnlijk klanknabootsende woorden.
Kraanvogels die broeden in Scandinavië en overwinteren in Zuid-Spanje en Noord-Afrika, trekken veelal via Nederland. Onderweg hebben ze hun vaste tussenstops. Zulke pleisterplaatsen leven voort in toponiemen als Kraanmeer, Kraanven en Kranenbroek (alle Noord-Brabant) en Kranenburg en Kranendonksboschje (Gelderland).
1 Bijvoorbeeld Kranaberg, een onbekende plaats in Oost-Vlaanderen waarvan de naam is overgeleverd uit het begin van de 9e eeuw.
Referenties
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) 3: Ke-R, 2006. Zie kraanvogel.
Oudnederlands Woordenboek (ONW). Zie krano.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Zie kraanvogel (artikel gepubliceerd in 1907).
Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, 22. Auflage 1989. Zie Kranich.
Natuurbericht.nl: afzwaaiende kraanvogels vliegen over het westen van Nederland.
Op de website van Vogelbescherming Nederland kun je de kraanvogel horen en zien.
Nieuwsbrief van Vogelbescherming Nederland over broedende kraanvogels in Nederland.
Op deze Engelse website kun je de crane horen en zien.
Etymologiebank: naar het lemma kraanvogel op Etymologiebank.nl.
Zee-ezel 803: waarom heet de woudaap ‘woudaap’?
Zee-ezel 857: waarom heet de cranberry ‘cranberry’?
Zee-ezel 915: welk woord is ouder, kraanvogel of hijskraan?
Naar alle vragen aan Zee-ezel.
Geplaatst op 17 januari 2013, gewijzigd op 26 januari 2013.
© Zee-ezel 2013