index Zee-ezel
index etymologie
Waarom heet de scholekster ‘scholekster’?
Duidelijk is waarom de scholekster ekster in zijn naam heeft: net als de ekster heeft hij een zwart-wit verenkleed.¹ Maar wat schol hier betekent, is onzeker. In ieder geval niet ‘platvis’ of ‘schelp’. Maar wat dan wel?
De meest waarschijnlijke verklaring, volgens mij tenminste, is dat schol- oorspronkelijk komt van de stam van het werkwoord schallen ‘een luid geluid maken’.² Dat zou goed bij de scholekster passen, want die heeft een luide en doordringende roep: tepiet!!! Later moet de naam dan zijn veranderd van schal- in scholekster, mogelijk onder invloed van de vogelnamen (aal)scholver en schollevaar of de visnaam schol.
Dit is maar een veronderstelling, want schalekster kom je in oude boeken en geschriften nergens tegen. De eerste vermelding van ‘scholekster’ (geschreven als schol exter) komt uit Jacht-bedryff, een verhandeling uit ± 1636 over de jacht in het duingebied van het gewest Holland). De naam ‘scholekster’ staat ook op de hiernaast afgebeelde gouache (soort waterverfschilderij) van de 17e-eeuwse Haarlemse kunstenaar Pieter Holsteijn.³
1 De scholekster en de ekster zijn verder trouwens totaal verschillende vogels!
2 De brilduiker (een soort eend) heet in het Duits Schellente ‘schaleend’. In klapekster (de klapekster is een soort zangvogel) zit de stam van klappen ‘babbelen’.
3 Pieter Holsteijn de Oude (?), ±1585-1662.
Etymologiebank: naar het lemma scholekster op Etymologiebank.nl.
Op de website van Vogelbescherming Nederland kun je de scholekster horen en zien.
Surfspin: de scholekster zit in de penarie.
Naar alle vragen aan Zee-ezel.
Geplaatst op 31 mei 2010, het laatst gewijzigd op 26 november 2016.
© Zee-ezel 2010-2016