index Zee-ezel
index etymologie
Op de valreep. Wat is een valreep?
Op de valreep betekent ‘op het laatste moment, op het nippertje’. Oorspronkelijk was een valreep gewoon een touw met knopen erin (een klimtouw met knopen), waarlangs je van de ene boot op de andere kon overstappen. Later werd het een touwladder (zeg maar een oprolbare ladder). Tegenwoordig wordt met de valreep vaak een loopplank met leuningen bedoeld. Op de valreep is dus letterlijk: bij het verlaten van de boot.
Valreep is een samenstelling van de stam van het werkwoord vallen (vallen in de betekenis ‘je langs een touw in een langszij liggende boot laten glijden’) en het zelfstandig naamwoord reep, in de betekenis ‘touw’.¹ De genoemde betekenis van vallen kom je tegen in het bekende reisverslag van Gerrit de Veer, waarin hij onder meer de ontdekking van Spitsbergen en de overwintering op Nova Zembla beschrijft:
Den 21. Iunij [1596] wierpen wijt ancker inden grondt op 18. vadem voort landt, ende wy ende Ian Cornelisz. volck voeren aen de westzyde van ’t landt, ende haelden daer ballast, ende doen wy met de ballast wederom aen ’t boort quamen, sagen wy wederom een witten Beyr na ons schip swemmen, daer deur wy van ons arbeyt af stonden, ende vielen te boot [vanaf het schip roetsjten ze langs een touw in de langszij liggende roeiboot], ende Ian Cornelissens volck mede, ende royden beyden nae den Beyr toe, ende onderschepten hem den wegh, ende dreven hem vant landt af.
1 Etymologisch gezien is Nederlands reep ‘touw’ hetzelfde woord als Engels rope ‘touw’.
Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Zie vallen en valreepI (artikelen gepubliceerd in 1948).
Laura van Eerten & Raymond Noë (samenstelling), Waar komt hagelslag vandaan?, INL/Onze Taal 2015.
Wikipedia, zie valreep.
Onze Taal: naar het advies van de Taaladviesdienst.
Naar alle vragen aan Zee-ezel.
Geplaatst op 22 mei 2012, het laatst gewijzigd op 28 januari 2016.
© Zee-ezel 2012-2016