orang-oetan
Foto: Wikipedia.
Is het orang-oetan of orang-oetang?
Antwoord: mag allebei.
Het woord orang-oetan komt uit het Maleis. Dat is een taal die in delen van Zuid-oost Azië gesproken wordt, o.a. in Indonesië. Het Maleise woord orang betekent ‘mens’ en Maleis (h)utan betekent ‘bos’. Oerang-oetan betekent dus letterlijk ‘bosmens’.
De orang-oetan is een grote, roodharige mensaap. Hij leeft op het Indonesische eiland Sumatra en op het eiland Borneo. Vroeger hoorden deze grote eilanden bij Nederland.
Jan van Riebeeck noteerde op 24 april 1654 in zijn dagverhaal:
Heden werd doot gevonden aen ’t geberghte een bosmanneken, op Batavia orangh-outangh genaemt, sijnde wel soo groot als een cleyn calff, pertinent handen ende voeten hebbende als een mensch, met lange armen ende pooten, heel ruych ende doncker grauw van coleur, die ons volcq van honger op aten, alsoo ’t warmoes weynich voetsel bijbrenght.
Bosmanneken lijkt wel bijna een vertaling van orang-oetan, letterlijk ‘bosmens’. Maar dit ‘bosmanneken’ kan geen orang-oetan zijn geweest, want Van Riebeeck woonde bij Kaap de Goede Hoop en in Afrika leven geen orang-oetans. Het was ook geen roodharige, maar een donkerharige aap. De verklaring is dat het woord orang-oetan vroeger ook voor andere soorten mensapen werd gebruikt.*
Literatuur:
* WAHRIG Herkunftswörterbuch, 5. Auflage, 2009.
Woordenboek der Nederlandsche Taal (iWNT), lemma orang-oetang.
Etymologiebank: naar het lemma orang-oetang op Etymologiebank.nl.
Surfspin: naar alle vragen aan drs. Zee-ezel.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 8 april 2011.
© Surfspin 2011