index Zee-ezel
index etymologie
Wat betekent vleer- in vleermuis?
Vleermuis is ontstaan door wegval van de d in vledermuis. Nog niet lang geleden werd vleder- in vledermuis algemeen beschouwd als de stam van het Middelnederlandse werkwoord vlederen ‘fladderen’. Het woord vleermuis zou dan letterlijk ‘fladdermuis’ betekenen. Maar volgens een nieuwe opvatting is vleder- in vledermuis het zelfstandig naamwoord vleder ‘vleugel’ en is het zelfstandig naamwoord vleder niet afgeleid van het werkwoord vlederen, maar is vlederen juist afgeleid van vleder. Het woord vlederen lijkt namelijk een stuk jonger dan vleder. In dat geval betekent vledermuis letterlijk ‘vleugelmuis’ (gevleugelde muis).
Maar zou het niet kunnen dat ons woord vle(d)ermuis is ontleend aan het Duitse woord Fledermaus (Middelhoogduits vledermūs, Middelnederduits vledermūs, vlērmūs) ‘vleermuis’, letterlijk ‘fladdermuis’?
De vroegste vermelding van het woord vleermuis, geschreven als fledermus, komt uit het Glossarium Bernense (‘het glossarium van Bern’). Dat is het oudste Latijns-Nederlandse woordenboek. Het komt uit ± 1240, uit de eeuw van Floris de Vijfde. Het Nederlands uit de 13e eeuw heet het Vroegmiddelnederlands. In het eveneens 13e-eeuwse boek Der naturen bloeme, van Jacob van Maerlant (de leermeester van Floris), komt het woord ook voor:
Vespertilio dinket mi
dattet die uledermus si
diene vlieget altoes niet
dan nauonts spade alsmen wel siet
enz.
Literatuur:
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN). Zie fladderen en vleermuis.
Kluge Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, 25. Auflage, 2011. Zie Fledermaus.
Etymologiebank: naar het lemma vleermuis op Etymologiebank.nl.
Zee-ezel: hoe oud is het Duitse woord Fledermaus?
Zee-ezel: naar alle vragen aan Zee-ezel.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 26 maart 2011, gewijzigd op 2 september 2014.
© Surfspin 2011-2014