index Zee-ezel
index etymologie
Hoe oud is het woord pinguïn?
zwartvoetpinguïn
(Spheniscus demersus)
foto: Wikipedia
Nederlandse etymologische woordenboeken geven als oudste attestatie van ons woord pinguïn het jaar 1595. Het duikt op in de reisverslagen van de expeditie onder Cornelis de Houtman, de zogeheten ‘eerste schipvaart’ naar de Oost.
Augustus 1595 liggen de schepen in een baai aan de Afrikaanse zuidkust:
In dese Bay leyt een cleijn Eylandt, daer is menichte van ghevogelt, Pincuius genaemt, ende van Zee-woluen [zeerobben], die canmen metter handt vanghen.
Wy vonden oock inde baeye een cleyn eylandeken alwaer by duijsenden zee woluen op waeren ende groote water vogelen die genaemt werden Pinguijns weesende zeer vreemdt van maecksel want en conden niet vlieghen ende hadden corte vluegelen sonder pennen ende veeren (…).¹
De baai is de Tafelbaai, het eilandje Robbeneiland en de Pincuius/Pinguijns zijn (zwartvoet)pinguïns.
reuzenalk †
De etymologie van pinguïn is onzeker. Wellicht is het via het Engels ontleend aan Welsh pen gwyn ‘witkop’ (pen betekent ‘kop’, gwyn ‘wit’). In eerste instantie sloeg de naam niet op de pinguïn, maar op de reuzenalk (Pinguinus impennis), een zwemvogel die in de noordelijke Atlantische Oceaan leefde en in 1844 is uitgestorven (uitgeroeid). De reuzenalk zou ‘witkop’ zijn genoemd vanwege zijn witte voorhoofdsvlek. Al snel werd pinguïn ook gebruikt voor de pinguïn van het zuidelijk halfrond. De pinguïn is weliswaar geen familie van de reuzenalk, maar lijkt er wel op.
1 Beide citaten uit: G.P. Rouffaer & J.W. IJzerman (red.), De eerste schipvaart der Nederlanders naar Oost-Indië onder Cornelis de Houtman, 1595-1597. M. Nijhoff, 1925.
Referenties
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Zie pinguin (artikel gepubliceerd in 1925).
P.A.F. van Veen & N. van der Sijs, Van Dale Etymologisch woordenboek, 2e druk 1997. Zie pinguïn.
Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN), deel Ke-R, 2007. Zie pinguïn.
Wikipedia. Zie zwartvoetpinguïn.
Etymologiebank: naar het lemma pinguïn op Etymologiebank.nl.
Zee-ezel 12: wat betekent de vogelnaam koet?
Zee-ezel 69: wat betekent de vogelnaam dodo?
Zee-ezel 71: wat betekent de vogelnaam fuut?
Naar alle vragen aan Zee-ezel.
Geplaatst op 23 januari 2014, het laatst gewijzigd op 11 februari 2014.
© Zee-ezel 2014