home > geschiedenis > tijd van ontdekkers en hervormers
home > geschiedenis > Canon van Nederland > Willem van Oranje
kerndoelen po: 52, 53
Willem van Oranje
(1533 - 1584)
vader des vaderlands
Zonder hem zou Nederland helemaal niet bestaan hebben.
Toen keizer Karel de Vijfde afstand deed van de troon, werd hij ondersteund door een jonge edelman: Willem van Oranje. Deze Willem zou later de grote tegenstander worden van de zoon van de keizer. Die zoon heette Filips de Tweede. Hij was de machtigste man van Europa.
Willem krijgt een erfenis
Willem van Nassau werd geboren in Nassau, een graafschap in Duitsland. Hij was de oudste zoon van de graaf van Nassau-Dillenburg. Toen Willem 11 was, kreeg hij van een gesneuvelde neef een enorme erfenis. Deze neef behoorde tot de Nederlandse tak van de familie Nassau. De Nederlandse graven van Nassau waren heren van Breda. Zij hadden uitgestrekte landerijen in Brabant en Vlaanderen. De overleden neef was ook nog eens prins geweest van het prinsdom Orange (‘Oranje’) in Frankrijk. Deze titel erfde Willem ook. Voortaan was hij prins Willem van Oranje-Nassau.
De Nassaus waren belangrijke mensen aan het keizerlijke hof in Brussel. Willem van Nassau ging ook naar Brussel, waar hij werd opgevoed aan het hof van de landvoogdes Maria van Hongarije. Maria bestuurde de Nederlanden namens keizer Karel, haar broer. Willem werd opgeleid tot diplomaat en militair.
Koning Filips de Tweede
In 1555 werd Karel V opgevolgd door zijn zoon Filips II. Toen Filips vier jaar later terugging naar Spanje, benoemde hij zijn halfzus Margaretha van Parma tot landvoogdes. En hij stelde hoge Nederlandse edelen aan als stadhouders van de Nederlandse gewesten. Willem van Oranje werd stadhouder van de gewesten Holland, Zeeland en Utrecht.
Net als zijn vader wilde Filips één groot katholiek rijk, waar hij zelf de touwtjes in handen had. Daarom gaf Filips steeds meer macht aan zijn ambtenaren, ten koste van de edelen. Dat vonden de Nederlandse edelen niet leuk. Filips ging ook door met het vervolgen van protestanten (‘ketters’). Ook daar waren de edelen niet blij mee, want de kettervervolging gaf veel onrust. De edelen protesteerden bij de landvoogdes tegen de vervolging. Een paar maanden later brak de Beeldenstorm uit.
1568: begin Tachtigjarige Oorlog
Toen Alva met een Spaans leger naar de Nederlanden kwam om de beeldenstormers te vervolgen en de stadhouders te straffen, vluchtte Willem van Oranje naar Duitsland. Zijn Nederlandse bezittingen werden in beslag genomen. Willem leende geld om huursoldaten te werven. In 1568 trok zijn opstandelingenleger de Nederlanden binnen. Daarmee begon de Tachtigjarige Oorlog. Willem dacht dat de Nederlanders nu wel in opstand zouden komen en hem zouden helpen, maar dat gebeurde niet. Al snel was zijn geld op en moest hij zijn soldaten naar huis sturen.
de inname van Den Briel
1 april: Alva verliest zijn Bril
De opstand tegen Spanje dreigde een mislukking te worden. Toch gaf Oranje de moed niet op. Op 1 april 1572 was er dan dat broodnodige succes. Op die dag namen de watergeuzen het Hollandse vestingstadje Den Briel in. De watergeuzen waren avonturiers en gevluchte protestanten die rondzwierven op zee. Ze kaapten vijandelijke schepen en verkochten de buit in Engelse havens.
Aangemoedigd door de inname van Den Briel, kozen tientallen steden de kant van Oranje. De Spanjaarden begonnen een tegenoffensief. Ze veroverden veel prinsgezinde steden, waaronder Mechelen, Zutphen, Naarden en Haarlem. Maar Alkmaar en Leiden hielden stand en een Spaanse vloot werd op de Zuiderzee door de watergeuzen verslagen. Spanje kon Holland en Zeeland niet meer terugwinnen.
de beroemde kogelgaten
in Museum Het Prinsenhof
Willem van Oranje vermoord
In 1580 werd Willem van Oranje door Filips II vogelvrij verklaard. Wie hem doodde, zou heel veel geld krijgen. Veel Nederlandse gewesten verklaarden toen dat ze Filips niet langer meer als hun koning erkenden; ze vonden hem een tiran¹. Willem van Oranje verplaatste zijn hof van Antwerpen naar de vestingstad Delft. Daar is hij op 10 juli 1584 doodgeschoten door Balthasar Gerards, een katholiek uit Frankrijk. In Museum Het Prinsenhof zitten de kogelgaten nog in de muur!
Willem van Oranje was een enorme doorzetter. Drie van zijn broers zijn in de Tachtigjarige Oorlog gesneuveld en de opstand heeft ook zijn eigen leven gekost. In 1588, vier jaar na zijn dood, werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen. Het koninkrijk Nederland is uit die republiek voortgekomen.² Daarom wordt Willem van Oranje de vader des vaderlands genoemd.
1 Een tiran is een slechte vorst die zijn volk onderdrukt.
2 Koning Willem-Alexander is familie van Willem van Oranje. Hij stamt rechtstreeks af van graaf Jan van Nassau, een broer van Willem. Voor de Friezen onder ons: die Jan is de vader van de Friese stadhouder Willem Lodewijk van Nassau, bijgenaamd ‘Us Heit’.
TIP van meester THEO
Tv-aflevering van Het Klokhuis over Willem van Oranje (14¼ minuut).
Entoen.nu: info over Willem van Oranje op de website van de Canon van Nederland.
Entoen.nu: Canonclip groep 7 en 8 over Willem van Oranje (filmpje van 3:58 min.).
SchoolTV: De moord op Willem van Oranje, leider van de opstandelingen (filmpje van 1:06 minuten).
Hier vind je de website van Museum Het Prinsenhof in Delft.
Surfspin: hier vind je info over het Wilhelmus, een geuzenlied uit de tijd van Willem van Oranje.
Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: de Beeldenstorm.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 27 januari 2010, het laatst gewijzigd op 2 januari 2017.
© Surfspin 2010-2017