home > geschiedenis > middeleeuwen > tijd van monniken en ridders
home > geschiedenis > Canon van Nederland > Karel de Grote
kerndoelen po: 52, 53
muntje Karel de Grote
Miniatuur uit een kopie v.d. Leges Barbarorum (991).

Karel de Grote (±742 - 814)

middeleeuwse superman

Na de val van het Romeinse Rijk drongen de Germanen de Rijn over. Onder hen waren de Franken. Zij veroverden het oude Gallië (ongeveer wat nu België en Frankrijk is). De Franken hadden koningen. Hun beroemdste koning is Karel de Grote. In het jaar 800 werd hij door de paus tot keizer gekroond.

Leenheren en leenmannen
In de tijd van Karel de Grote had je het leenstelsel. De leenheer (bijvoorbeeld de koning) gaf grond te leen aan adellijke leenmannen. Als tegenprestatie moesten de leenmannen vechten in het leger. De leenmannen lieten een groot deel van hun grond bewerken door boeren. Die moesten hiervoor betalen of werken op de landerijen van hun heer.

Karel had ook een palts in Nijmegen: het Valkhof. Maar daar is niks meer van over. En van zijn grote, mooie palts in Aken rest alleen nog de achthoekige paltskapel. Dat is nu een deel van de domkerk. Als je de kans krijgt, moet je er maar eens een kijkje nemen. In de kerk staat de grafkist van Karel en in de schatkamer van de kerk staan relieken waarin stukjes van zijn skelet zitten. Dichter bij deze middeleeuwse superman kun je niet komen!

Gouwen en graven
Het Frankische Rijk was verdeeld in gouwen (provincies). Een gouw werd bestuurd door een graaf. Karel was steeds op reis, om met zijn graven te overleggen. Hij had geen vaste woonplaats, maar had overal in zijn rijk paltsen (paleisjes), waar hij een tijdje verbleef. Karels lievelingspalts stond in Aken. Aan de Akense hofschool onderwezen geleerde monniken hem in sterrenkunde en rekenkunde. In de middeleeuwen konden bijna alleen de geestelijken schrijven. Zelfs de grote Karel was een analfabeet!

Karel de veroveraar
Karel de Grote voerde veel oorlogen. In 774 versloeg hij de Langobarden (de ‘langbaarden’, een Germaans volk dat zich in Italië had gevestigd) en werd toen koning van de Franken én de Langobarden. Aan de noordkant van zijn rijk vocht hij tegen een ander Germaans volk: de Saksen. De Saksen woonden in het huidige Noord-Duitsland en geloofden nog in Wodan en de dondergod Donar. Pas na een lange, wrede oorlog gaven ze zich over. Ze werden met geweld tot het christendom bekeerd.

De Franken hadden een hechte band met de rooms-katholieke kerk. Met Kerstmis van het jaar 800 werd Karel de Grote in Rome gekroond tot keizer. Zo ontstond er weer een soort van West-Romeins Rijk, dat een groot deel van Europa besloeg.

cover van Elegast

Karel ende Elegast is een middeleeuwse roman over Karel de Grote. Een schrijfster heeft het bewerkt tot een jeugdboek. Het gaat over hertog Elegast, die door zijn leenheer, Karel de Grote, verbannen is van het hof. Nu leeft Elegast met zijn bende roofridders in het woud. Maar de keizer berooft hij niet, omdat hij hem ooit eeuwige trouw gezworen heeft.
Op een nacht wordt Karel bezocht door een engel. De engel zegt dat hij uit stelen moet gaan, anders zal het slecht met hem aflopen. Karel gehoorzaamt en rijdt in zijn eentje het donkere woud in…
• Elegast is een spannend verhaal. Het is ook bijzonder om kennis te maken met een eeuwenoud boek!
(Agave Kruijssen, Elegast. Uitgeverij Lannoo, 2005. 76 blz.)

Uiteindelijk strekte het Frankische Rijk zich uit van de Balkan tot aan de Noordzee en van Midden-Italië tot aan de Deense grens. Na zijn dood werd Karels reputatie almaar groter. Dingen die aan zijn vader of zijn opa te danken waren, werden aan hém toegedicht. Ook werden er veel verhalen over hem geschreven.

Op de afbeelding rechtsboven zie je Karel de Grote met zijn oudste zoon. Onderaan zit een monnik. Zowel Karel als Pepijn heeft een scepter in de hand.

TIP van meester THEO
Tv-aflevering van Het Klokhuis over Karel de Grote (14 minuten).

Surfspinkatern Karel de Grote. Tekst met 13 vragen (pdf).
SchoolTV: Karel de Grote: Vader van Europa (filmpje van 3:14 minuten).
SchoolTV: Karel de Grote en het onderwijs (filmpje van 2:15 minuten).
Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: Willibrord, missionaris van de Friezen.
Surfspin: naar het volgende onderwerp van de Canon van Nederland: hebban olla vogala.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.

Geplaatst op 28 maart 2008, het laatst gewijzigd op 3 januari 2017.

© Surfspin 2008-2017