Floris de Vijfde
graaf van Holland en Zeeland
Graaf Gerulf († ca. 896) is de stamhouder van het Huis van Holland. Zijn nageslacht heeft vier eeuwen lang over het graafschap Holland geregeerd. Bijna alle Hollandse graven heetten Dirk of Floris. De beroemdste telg is Floris de Vijfde (Floris V). Hij leefde van 1254 tot 1296.
Eerste Hollandse steden ontstaan
In de middeleeuwen werden de uitgestrekte Hollandse veenmoerassen ontwaterd en omgevormd tot landbouwgrond. Veel veenrivieren werden afgedamd. Bij de dammen ontstonden vaak handelsnederzettingen. Een prima plek voor de graaf om tol te heffen! Dus als je de dam wilde passeren of er goederen wilde overladen, dan moest je geld betalen. Graaf Willem II († 1256) gaf sommige nederzettingen stadsrecht. Zijn zoon, Floris V, ging daarmee door. Zo ontstonden de eerste Hollandse steden. Dordrecht was de belangrijkste stad van Holland. Later kwamen steden als Delft, Leiden, Haarlem en Alkmaar op.
Kasteel Radboud, dwangburcht van Floris V.
Holland wordt steeds groter
Willem de Tweede zakt door het ijs
Der keerlen god
Veel mensen kijken vol ontzag naar middeleeuwse kathedralen. Maar eigenlijk is de ontginning van de Nederlandse veenmoerassen minstens zo ontzagwekkend. Mede dankzij dit middeleeuwse waterbeheer kon Holland later uitgroeien tot een wereldmacht.
* De twee tekeningen zijn speciaal voor Surfspin gemaakt door Rick Paauw.
TIP van meester THEO
SchoolTV: Floris de Vijfde vermoord. Door wie en waarom? (3 minuten).
Surfspinkatern Floris de Vijfde. Tekst met 13 vragen (pdf, 1.25 MB).
Foto: Museumkasteel Radboud, Medemblik.
Het graafschap Holland omvatte ook een flink deel van Zeeland. Maar Holland wilde meer. Het ruziede met het graafschap Vlaanderen over een stuk Zeeland en het verwierf land van het bisdom Utrecht. Ook deed Holland verwoede pogingen om West-Friesland te veroveren. Dat lag (en ligt) ten noordoosten van Alkmaar, dus in Noord-Holland. Het was een waterrijk gebied.
De hoofdpersoon van Schildknaap op het Muiderslot is de 11-jarige Witte van Heusden. Zijn opa is ridder Jan van Heusden, maar Witte weet niet wie zijn vader is. Witte wordt naar het Muiderslot gestuurd. Hij verwacht er schildknaap te worden, maar wordt tot zijn verdriet gewoon manusje-van-alles! Op een dag komen er ruiters aan. Ze hebben een gevangene bij zich: graaf Floris. Witte probeert de graaf zoveel mogelijk te helpen. Het worden spannende, bijzondere dagen voor Witte!
• Als je naar het Muiderslot gaat, dan is dit boek eigenlijk een ‘must’.
(Arend van Dam, Schildknaap op het Muiderslot. Uitgeverij Leopold, 2004. 117 p.)
Het boek Floris gaat over Floris de Vijfde zelf. Het begint als Floris trouwt met Beatrijs, de dochter van de graaf van Vlaanderen. Hij is dan 14 jaar. Sommige van zijn raadsmannen proberen stiekem zelf de baas te worden, maar Floris houdt de touwtjes in handen. Doordat hij steeds machtiger wordt, maakt hij vijanden onder zijn leenmannen en dat komt hem uiteindelijk duur te staan.
• Floris is geen gemakkelijk boek, maar als je meer wilt weten over het spannende leven van Floris de Vijfde of als je gewoon geïnteresseerd bent in de middeleeuwen, dan is het een absolute aanrader.
(Agave Kruijssen, Floris. Uitgeverij Lannoo, 2006. 272 p.)
Graaf Willem II van Holland was rooms-koning. Als alles goed was gegaan, was hij keizer geworden van het Heilige Roomse Rijk (zeg maar keizer van Duitsland). Maar tijdens een veldtocht tegen de West-Friezen reed hij te ver voor zijn troepen uit, zakte met zijn paard door het ijs en werd door een groepje West-Friese boeren gedood! Toen Floris groot was, wilde hij de dood van zijn vader wreken. In 1272 deed hij een eerste, vergeefse poging. Maar in 1282 slaagde Floris wél. Hij liet het lijk van zijn vader, dat onder de vloer van een West-Friese boerderij verborgen was, opgraven en herbegraven in de abdijkerk van Middelburg. Floris bouwde vijf dwangburchten* om de West-Friezen onder de duim te houden. Die kozen eieren voor hun geld en sloten in 1289 een vredesverdrag met Holland.
Floris was geliefd bij het volk, maar niet bij een deel van zijn adellijke leenmannen. Die edelen noemden hem spottend der keerlen god (‘god van de boeren’). Ze waren ontevreden, omdat ze steeds minder macht kregen. Tijdens een valkenjacht werd Floris door drie edelen ontvoerd en opgesloten in het Muiderslot. Toen de ontvoerders hoorden dat er gewapende boeren in aantocht waren om de graaf te bevrijden, zochten ze een veilig heenkomen. Floris namen ze mee. Onderweg probeerde Floris te ontsnappen. Hij wilde met zijn paard over een sloot springen, maar belandde in het water. Toen heeft een van de ontvoerders, Gerard van Velsen, hem met zijn zwaard vermoord.
* Een dwangburcht was een kasteel vanwaaruit het omringende gebied onder bedwang werd gehouden.
SchoolTV: Floris V: graaf van Holland en Zeeland (1:23 minuten).
SchoolTV: Floris de Vijfde vermoord. Door wie en waarom? (3 minuten).
AT5: Canon van Amsterdam, het tolprivilege van 1275 (film van 10:45 minuten).
Hier vind je de website van museumkasteel het Muiderslot.
Hier vind je de website van museumkasteel Radboud.
Surfspin: wat betekent de naam ‘Holland’?
Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: hebban olla vogala.
Surfspin: naar het volgende onderwerp van de Canon van Nederland: het Hanzeverbond.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 28 mei 2008, het laatst gewijzigd op 8 juni 2011.
© Surfspin 2008-2011; tekeningen © Rick Paauw